Ủy ban Tư pháp của Quốc hội vừa tổ chức xin ý kiến đại biểu Quốc hội và các cơ quan liên quan về dự thảo Luật Tổ chức tòa án nhân dân (sửa đổi). Trong đó, tại Khoản 3 Điều 141 dự thảo luật quy định: “Việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh của hội đồng xét xử, thẩm phán, người tiến hành tố tụng khác chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp khi có sự đồng ý của chủ tọa”.
Tuy nhiên, sau đó quy định tại dự thảo này nhận được nhiều ý kiến trái chiều. Trong đó, nhiều ý kiến cho rằng, quy định này sẽ hạn chế quyền tác nghiệp của phóng viên, chưa thực sự tạo điều kiện cho phóng viên tác nghiệp, đưa tin tại phiên tòa.
Đề xuất có thể thu hẹp quyền tác nghiệp của phóng viên
Liên quan đến góp ý dự Luật này, mới đây, Hội Nhà báo Việt Nam đã có công văn nêu ý kiến gửi Thường trực Ủy ban Tư pháp Quốc hội về các nội dung nêu tại Khoản 3, 4, 5 Điều 141 dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi).
Nội dung trong công văn nêu rõ: Vấn đề ghi âm, ghi hình tại phiên toà quy định cụ thể tại Điều 141 dự thảo luật, đề nghị xem xét có quy định cụ thể hơn để có sự thống nhất với Luật Báo chí, trường hợp, đối tượng nào cần giới hạn ghi âm, ghi hình để đảm bảo bí mật đời tư, cá nhân cũng như không hạn chế quyền giám sát hoạt động của phiên tòa của công dân. Đề nghị không hạn chế ghi âm, ghi hình của báo chí để báo chí thực hiện đúng chức năng của mình.
Nhà báo Nguyễn Mạnh Tuấn – Phó Trưởng Ban Kiểm tra chuyên trách Hội Nhà báo Việt Nam cho biết, thực tế trong nhiều năm qua, hoạt động xét xử công khai của tòa án được báo chí đưa tin chính xác, đầy đủ. Điều này đã nhận được sự đồng tình ủng hộ của nhân dân khi theo dõi. Những thông tin, hình ảnh chân thật được đăng tải khiến người dân thêm tin tưởng và ủng hộ, đặc biệt là các bản án thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật mà tòa tuyên.
Phóng viên tác nghiệp tại một phiên tòa ở Tòa án nhân dân TP.Hà Nội năm 2024. Ảnh: Nguyễn Đức
Người làm báo ngoài tư cách là một công dân họ còn phải chịu sự quản lý của Luật Báo chí và các quy định về quản lý báo chí khác. Họ được quyền ghi âm, ghi hình các phiên tòa công khai và việc đăng tải thông tin phải chịu trách nhiệm trước mọi thông tin đưa ra.
Ở góc độ nào đó, khi có sự tham gia đưa tin, ghi hình của nhà báo sẽ giúp cho công tác chuẩn bị xét xử của các cơ quan tiến hành tố tụng cẩn thận, kỹ lưỡng hơn. Và đương nhiên lời nói, phán quyết của thẩm phán, việc tranh tụng giữa đại diện các bên, đồng thời đảm bảo tính chuẩn mực hơn
“Bởi vậy đề xuất nêu trên chưa đảm bảo tính công khai như tinh thần của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính. Đặc biệt là các quy định liên quan đến hoạt động tác nghiệp của nhà báo ở Điều 25 Luật Báo chí 2016 quy định về quyền và nghĩa vụ của nhà báo được hoạt động nghiệp vụ báo chí tại các phiên tòa xét xử công khai; được bố trí khu vực riêng để tác nghiệp, được liên lạc trực tiếp với người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng để lấy tin, phỏng vấn theo quy định của pháp luật”, nhà báo Nguyễn Mạnh Tuấn cho biết.
Theo ông Tuấn, khi các phiên tòa công khai được báo chí quan tâm đăng tải công khai sẽ càng nâng cao chất lượng tố tụng. Việc giám sát của người dân thông qua việc có mặt trực tiếp tại phiên tòa và gắn với việc thông tin phản ánh một cách đầy đủ, chính xác, khách quan từ của cơ quan báo chí sẽ góp phần nâng cao chất lượng công tác xét xử, giảm oan sai, bỏ lọt tội phạm. Tất cả để thực hiện đúng với tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 “Về tiếp tục xây dựng hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới”.
“Theo cá nhân tôi, để Luật Tổ chức TAND sửa đổi bảo đảm quyền tác nghiệp của báo chí theo quy định của Luật Báo chí, cơ quan liên quan nên tổ chức cuộc hội thảo, tọa đàm với sự tham gia của đại diện các cơ quan báo chí, quản lý báo chí, Hội Nhà báo Việt Nam, các cơ quan tiến hành tố tụng, chuyên gia pháp luật để phân tích rõ các vấn đề còn bất cập trong quá trình hoạt động tác nghiệp của báo chí tại các phiên tòa. Từ đó có những quy định cụ thể chặt chẽ, phù hợp với thực tiễn, đáp ứng được quyền lợi, đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ của các bên liên quan”, nhà báo Nguyễn Mạnh Tuấn nhấn mạnh.
Cần phải xem xét các quy định để đảm bảo thống nhất với Luật báo chí
Luật sư Trần Tuấn Anh, Công ty Luật Minh Bạch (Đoàn Luật sư TP.Hà Nội) không đồng tình với đề xuất việc ghi âm, ghi hình tại phiên tòa chỉ thực hiện trong thời gian “khai mạc, tuyên án, công bố quyết định” và đều phải được chủ tọa cho phép.
Ông cho rằng theo Luật Tổ chức tòa án nhân dân 2014, việc cho phép ghi âm, ghi hình do Thẩm phán chủ tọa phiên tòa tự quyết định, vì vậy, không nên cấm mà chủ tọa phiên tòa cần đưa ra yêu cầu linh hoạt trong các vụ xét xử, phiên tòa nào phóng viên được tham dự ghi âm, ghi hình, phiên tòa nào không cho ghi âm, ghi hình; hoặc phiên tòa nào chỉ cho phóng viên ghi âm, ghi hình ở phần này, phần kia…
“Có phải phóng viên nào tham dự phiên tòa cũng làm rối loạn phiên tòa đâu. Có phải ai cũng chĩa máy quay, máy ảnh vào hội đồng xét sử đâu, có rất ít trường hợp xảy ra như vậy”, Luật sư Trần Tuấn Anh bày tỏ.
Luật sư Tuấn Anh cho hay, hình phạt trong vụ án xét sử hình sự hay một quyết định trong vụ án xét xử hành chính, ngoài mang tính chất răn đe thì còn có tính chất giáo dục pháp luật. Bởi vậy, hoạt động xét xử là một hoạt động tuyên truyền, phổ biến quy định của pháp luật đến với bị can, bị cáo, mọi công dân. Và nhà báo là người tham gia hoạt động tuyên truyền, phổ biến quy định này tới người dân.
“Như vậy, trong trường hợp tòa án xét xử một vụ án công khai mà không cho nhà báo tham dự, tham gia ghi âm, ghi hình thì mục tiêu của công tác tuyên truyền chưa thực sự hiệu quả. Nếu mà chỉ cho nhà báo dự phần khai mạc phiên tòa, đến phần tuyên án, công bố bản án thì rõ ràng không đạt được yếu tố cơ bản đó là nâng cao hiểu biết pháp luật tới người dân trong công tác xét xử”, luật sư Tuấn Anh nói thêm.
Luật sư Trần Tuấn Anh, Công ty Luật Minh Bạch (Đoàn Luật sư TP.Hà Nội). Ảnh: Phi Long.
Luật báo chí quy định cho phép nhà báo được hoạt động nghiệp vụ tại các phiên tòa xét xử công khai; được bố trí khu vực riêng để tác nghiệp; được liên lạc trực tiếp với người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng để lấy tin, phỏng vấn theo quy định của pháp luật.
Theo luật sư Tuấn Anh, trường hợp Dự thảo quy định nêu trên được thông qua thì cũng cần phải sửa lại Luật báo chí theo hướng cụ thể, chi tiết về đối tượng được tham dự tòa, nhằm đảm bảo quyền của phóng viên, quyền được tham dự, tác nghiệp tại các phiên tòa.
Hiện nay, có nhiều vụ “đại án”, vụ án phức tạp, đại án, lượng thông tin rất lớn, nhà báo không thể ghi âm hình sẽ gây khó khăn cho phóng viên trong quá trình tác nghiệp, truyền tải thông tin. Thậm chí, nếu phóng viên không có tư liệu, tài liệu ghi lại trong phiên tòa, khi đưa tin có thể gặp “rủi ro”. Họ có thể bị những người có nghĩa vụ liên quan trong phiên tòa phản ứng, kiện về nội dung trong bài báo phóng viên nêu.
Luật sư Tuấn Anh cho rằng, tùy vào từng trường hợp, tòa án có thể bố trí phòng riêng với màn hình, đường truyền âm thanh đảm bảo để phục vụ báo chí đưa tin về phiên tòa. Như vậy, phóng viên có thể tác nghiệp ghi âm, ghi hình, thực hiện tốt việc đưa tin về phiên tòa, tuyên truyền phổ biến quy định của pháp luật.
(Còn nữa)
Tin An Ninh Hinh Su
